Η FSH (Follicle stimulation hormone) είναι μια ορμόνη η οποία διεγείρει την ωοθήκη και προάγει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων. Η FSH παράγεται από την υπόφυση. Η υπόφυση είναι ένας αδένας στη βάση του εγκεφάλου που εκκρίνει ορμόνες για τη ρύθμιση της λειτουργίας του θυρεοειδή αδένα, των επινεφριδίων, των γονάδων (όρχεων – ωοθηκών) και επίσης αυξητική ορμόνη και προλακτίνη. Για τη λειτουργία των γονάδων η υπόφυση εκκρίνει δύο ορμόνες που ονομάζονται γοναδοτροπίνες. Η θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH, Follicle stimulation hormone) προάγει την ανάπτυξη των ωοθυλακίων και η ωχρινοποιητική ορμόνη (LH, luteinizing hormone), προάγει τη στεροειδογένεση στην ωοθήκη και είναι υπεύθυνη για την τελική ωρίμανση του ωαρίου, την ωοθυλακιορρηξία, την έναρξη και τη συνέχιση της λειτουργίας του ωχρού σωματίου.
Οι δύο γοναδοτροπίνες FSH και LΗ παράγονται και αποθηκεύονται στα γοναδοτρόπα κύτταρα της υπόφυσης και ασκούν τη βιολογική δράση τους στις γονάδες (ωοθήκες-όρχεις) μέσω των υποδοχέων τους που βρίσκονται στα όργανα στόχους.
Η ρύθμιση της έκκρισης της FSH και LH γίνεται από την ορμόνη GnRH η οποία εκκρίνεται κατά ώσεις από τον υποθάλαμο. Έτσι και η έκκριση των γοναδοτροπινών FSH και LH γίνεται κατά ώσεις. Όπως είδαμε, η υπόφυση τελεί υπό τον έλεγχο του υποθαλάμου, μέσω της GnRH. Αντιστρόφως, η έκκριση ορμονών από την υπόφυση και τον υποθάλαμο επηρεάζεται από τα επίπεδα των ορμονών των ωοθηκών. Υπάρχει επομένως ένας ορμονικός άξονας υποθάλαμος – υπόφυση – ωοθήκες, με μηχανισμό παλίνδρομης αλληλορύθμισης. Η οιστραδιόλη που παράγεται από την ωοθήκη ασκεί αρνητική ανάδραση (δηλαδή ανασταλτική δράση) στην έκκριση της FSH και θετική ανάδραση στην έκκριση LH.
Μετά από μετρήσεις βρέθηκε ότι τα επίπεδα της GnRH είναι μικρότερα στα παιδιά και μεγαλύτερα στους ενήλικες. Βρίσκονται επίσης αυξημένα στο μέσο του γεννητικού κύκλου (ωοθυλακιορρηξία). Τα επίπεδα της GnRH είναι υψηλότερα στη μεταεμμηνοπαυσιακή γυναίκα απ’ ότι στη γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας. Ανάλογη πορεία ακολουθούν και οι γοναδοτροπίνες. Η μεταεμμηνοπαυσιακή περίοδος στη γυναίκα χαρακτηρίζεται από κατάργηση σχεδόν λειτουργίας των ωοθηκών και παράλληλη υπέρμετρη αύξηση της έκκρισης των γοναδοτροπινών FSH και LH από την υπόφυση.
Η αύξηση της FSH και LH στην εμμηνόπαυση δεν είναι απότομη και αιφνίδια όπως συμβαίνει μετά αφαίρεση των ωοθηκών.
Έχει προηγηθεί η περίοδος προοδευτικής έκπτωσης της λειτουργίας των ωοθηκών δηλαδή μια περίοδος μειωμένης γονιμότητας που έχει σαν τελευταίο σταθμό την εμμηνόπαυση και ονομάζεται κλιμακτήριος. Στην περίοδο αυτή παρατηρούνται αυξημένα επίπεδα FSH.
Φαίνεται δηλαδή σαν μια προσπάθεια της υπόφυσης με τα συνεχώς αυξανόμενα επίπεδα γοναδοτροπινών και ιδίως FSH να «διεγείρει» την ωοθήκη στρατολογώντας και αναπτύσσοντας ωοθυλάκια με σκοπό να διατηρήσει την γονιμότητα. Η ωοθήκη όμως έχει «μειωμένες εφεδρείες» και δεν ανταποκρίνεται στις προσταγές της υπόφυσης.
Συμπερασματικά τα αυξημένα επίπεδα FSH δείχνουν «μειωμένες ωοθηκικές εφεδρείες» και αυξημένη βιολογική ηλικία ωοθηκών.
