• Τι είναι και πώς γίνεται
• Φυσικός κύκλος ή φάρμακα
• Μειονεκτήματα ή παρενέργειες της προγραμματισμένης επαφής

Τι είναι και πώς γίνεται

Η προγραμματισμένη επαφή αποτελεί στοιχειώδη υποβοήθηση της αναπαραγωγικής λειτουργίας.

Μπορεί να γίνει χωρίς φάρμακα, κατά τη διάρκεια του φυσιολογικού γεννητικού κύκλου, ή με φάρμακα για πρόκληση πολλαπλής ανάπτυξης ωοθυλακίων και ωοθυλακιορρηξίας. Η παρακολούθηση του κύκλου μπορεί να είναι όσο λεπτομερής χρειάζεται, έτσι ώστε η σεξουαλική επαφή να «προγραμματισθεί» χρονικώς όσο το δυνατόν πιο κοντά στην ωοθυλακιορρηξία.

	Σειρά υπερηχογραφημάτων για έλεγχο ωοθυλακιορρηξίας (αρχείο ΕΥΓΟΝΙΑΣ).

Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της λεγόμενης «προγραμματισμένης επαφής», είναι να λειτουργούν οι σάλπιγγες, να υπάρχει φυσιολογική ωοθυλακιορρηξία και το σπέρμα να είναι φυσιολογικό.

Η παρακολούθηση γίνεται με σειρά υπερηχογραφημάτων και ορμονικών προσδιορισμών. Απαιτούνται δύο ή τρία υπερηχογραφήματα και δύο ή τρεις μετρήσεις των επιπέδων οιστραδιόλης και LH στον ορό.

Η ωοθυλακιορρηξία είτε επιτυγχάνεται μόνη της είτε προγραμματίζεται 36 ώρες μετά τη χορήγηση ένεσης χοριακής γοναδοτροπίνης, όταν το ωοθυλάκιο έχει ωριμάσει αρκετά. Η ωοθυλακιορρηξία μπορεί να τεκμηριωθεί με υπερηχογράφημα και ορμονικό έλεγχο. Εναλλακτικά, στα φαρμακεία κυκλοφορούν έτοιμα κιτ προσδιορισμού της γόνιμης ημέρας. Η παλιά μέθοδος του θερμομετρικού διαγράμματος χρησιμοποιείται πλέον από πολύ λίγες γυναίκες.

Φυσικός κύκλος ή φάρμακα

Το κυριότερο πλεονέκτημα του φυσικού κύκλου είναι ότι η διαδικασία είναι απλή: δεν λαμβάνονται συνήθως φάρμακα, δεν απαιτείται ιδιαίτερα μεγάλη χρονική δέσμευση από την πλευρά του ζευγαριού, το δε κόστος της παρακολούθησης του κύκλου είναι περιορισμένο.

Το μειονέκτημα του φυσικού κύκλου εντοπίζεται στην πιθανότητα να μην αναπτυχθεί ωοθυλάκιο. Αυτό συμβαίνει σε περιπτώσεις ανωοθυλακιορρηξίας με χαρακτηριστικότερη το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών. Στην περίπτωση αυτή επιλέγεται η πρόκληση ωοθυλακικής ανάπτυξης. Προκειμένου να επιτευχθεί η ανάπτυξη περισσοτέρων του ενός ωοθυλακίων, χορηγούνται φάρμακα, τα οποία περιέχουν ορμόνες που επιδρούν στην ωοθήκη διεγείροντας τη λειτουργία της με στόχο τη μονήρη ωοθυλακική ανάπτυξη. Το πιο συνηθισμένο φάρμακο είναι η κιτρική κλομιφένη, που κυκλοφορεί σε χάπια με τις ονομασίες Clomiphene citrate ή Clomid ή Serpafar. Το φάρμακο αυτό έχει αντι-οιστρογονική δράση, χορηγούμενο τις πρώτες ημέρες του κύκλου (τυπικά ένα χάπι από την 2η έως την 6η ημέρα).

Εναλλακτικά, μπορούμε να χορηγήσουμε γοναδοτροπίνη (FSH), σε μικρές δόσεις, με υποδόρια ή ενδομυϊκή ένεση με στόχο τη μονήρη ωοθυλακική ανάπτυξη.

Μειονεκτήματα ή παρενέργειες της προγραμματισμένης επαφής

Το μεγαλύτερο μειονέκτημα είναι ότι η προγραμματισμένη επαφή δεν επιτρέπει τον έλεγχο του τι πράγματι συμβαίνει μέσα στο σώμα. Η ωοθυλακιορρηξία γίνεται αυτόματα, η δε γονιμοποίηση επέρχεται φυσιολογικά στη σάλπιγγα, οπότε είναι αδύνατον να φανεί και να ελεγχθεί.

Το παρεπόμενο μειονέκτημα είναι ότι τα ποσοστά επιτυχίας δεν υπερβαίνουν τα φυσιολογικά ποσοστά σύλληψης, δηλαδή περίπου 20% ανά κύκλο σε νεαρά, γόνιμα ζευγάρια.

Μεγάλο μειονέκτημα αποτελεί ο προγραμματισμός της σεξουαλικής επαφής σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Αρκετά ζευγάρια δεν δέχονται αβίαστα αυτή την ψυχολογική επιβάρυνση για μια μέθοδο που δεν μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια στη λύση του προβλήματός τους.

Η αγωγή με κιτρική κλομιφένη έχει αμελητέες παρενέργειες, ενώ οι δόσεις γοναδοτροπινών, εάν χορηγηθούν, είναι μικρές και οι παρενέργειές τους είναι επίσης αμελητέες. Ωστόσο, η αγωγή με γοναδοτροπίνες είναι μια (περιορισμένη) διέγερση των ωοθηκών. Ο κίνδυνος υπερδιέγερσης των ωοθηκών είναι αμελητέος σε χέρια ειδικών με την αγωγή αυτή, εκτός από ειδικές περιπτώσεις (π.χ. σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών). Η μέθοδος ενέχει έναν μικρό κίνδυνο επιτυχίας πολύδυμης κυήσεως, εάν τα ωοθυλάκια είναι πολλά.